Sürrealizm

Sürrealizm

Sürrealizm; aklın, geleneklerin, alışkanlıkların denetiminden uzak bir şekilde bilinçaltı gerçeklerini yansıtan yani bilinen gerçekle bağını kesip kendince bir gerçek oluşturma amacı güden bir sanat akımıdır. Temel hedefi bilinçaltının gizli dünyasını serbest çağrışım yoluyla ifade etmektir. Sürrealizmde sanat, bilinçaltının aracısız ve engelsiz bir aktarımı; sanatçı da iç beninin emirlerini kâğıda geçiren bir otomattır. Sürrealist  (gerçeküstü) resim, ressamların gerçekte olmayan unsurlar ve düşünceler kullanarak, kendi hayal güçleriyle oluşturdukları eserlerdir. Sürrealizmin amacı, ressamın hayal gücünü yansıtmaktır. 

Sürrealist ressamlar, mantığa karşı çıkarak “bilinçaltı”nı esas almışlardır. Her türlü gerçeğin kaynağı onlara göre bilinçaltıdır. Bilinçaltının gizli dünyasını serbest çağrışım yoluyla açığa çıkarmayı amaçlamışlardır. İnsan mantığının ve aklının gerçek diye ortaya koyduğunun karşısında “olağanüstü” olanı benimsemiş, olağanüstülüğü yansıtmak için de “rüyalar”a sığınmışlardır. Sanatın kaynağını rüyalarda aramış; yaşam, toplum ve insan karşısında alaycı bir tavır benimsemiş ve tüm sanat kurallarını terk etmişlerdir. Bu eğilimin temsilcileri düşüncenin gerçek işleyişini ortaya koymak için rüyanın sınırsız gücüne ve bugüne kadar önemsenmemiş belli çağrışım biçimlerinin üstün bir gerçekliği olduğuna inanırlar.

Sürrealist ressamlara göre resim, mantığın egemenliğinden kurtulmalıdır. Mantığa uygun olmayan ve belli bir amaca hizmet etmeyen yöntemler dışlanamaz. Uygarlık, bilimsellik ve ilerleme uğruna, insan psikolojisinin ve zihninin açıklanamaz karmaşıklığı görmezden gelinemez. Mantığa uygun olmayan ve belli bir amaca hizmet etmeyen tüm yöntemler aforoz edilemez. Düşüncenin çıkar gözetmez oyununa, rüyanın ve çağrışımın sınırsız gücüne önem verilmeli; insan ruhunu ve gerçekliğini anlamak için bunlara yönelmeli; bugüne kadar resmin görmezden geldiği bilinç dışı bütün alanlar resmin içine çekilmelidir.

Salvador Dali, Göz

Ren é Magritte, Duygusal Konferans

Max Ernst, Deniz Manzarası

I. Dünya Savaşı sonrası yaşadıklarına tepki olarak sürrealizmi (gerçeküstücülüğü) benimseyerek bilinçaltının düşsel dünyasına yönelen sanatçılar, nesneleri kendi doğal ortamlarından çıkararak düşsel bir ortama taşıdılar. Onlara göre sürrealizm, bilinç ile bilinçaltını birleştiren bir yoldur ve bu bütünleşme içerisinde gerçek ile düş dünyası iç içe geçmektedir. Rüya uyanık hayatın bir tercümesi ise uyanık hayat da rüyanın bir tercümesidir. 

Sürrealizm de realizm (gerçekçilik) gibi ders verebilir, düşünceleri gösterebilir; realizmden farkı, gerçekte olmayan ögeler kullanarak bunu yapmasıdır.

Salvador Dali, Belleğin Azmi

René Magritte, Sansasyonel Haberler